2016 was een hoop, maar rustig was het niet.

Van vluchtelingencrisis tot “minder minder”, van Brexit tot Trump – het was een bijzonder politiek jaar.

Dit zijn de 12 uitspraken, oneliners en citaten waarmee het politieke jaar kan worden samengevat:

“Eerst was 2.500 asielzoekers op één plek te veel, daarna 1.200. Nu is dat 600. Op deze manier kom ik niet aan het totale aantal opvangplekken dat ik nodig heb” – Klaas Dijkhoff

De vluchtelingencrisis van vorig jaar, ging ook dit jaar nog door. Veel gemeenten wilden kleinere asielzoekerscentra, maar voor Dijkhoff zat er een limiet aan hoe klein een azc kan zijn.

Enkele maanden later bleek de vluchtelingenstroom een stuk minder groot dan verwacht, waardoor de komst van een groot aantal azc’s alsnog niet doorging.

"Nog maximaal 365 dagen tot aan de volgende verkiezingen voor de Tweede Kamer" - Henk Krol (50Plus)

Terwijl de regeringspartijen het hele jaar door virtueel zetelverlies lijden in de peilingen, gaat het goed met ouderenpartij 50Plus. Fractievoorzitter Henk Krol telt de dagen af.

Desondanks is de kritiek op Krol behoorlijk. Economen brandden meerdere malen het partijprogramma van 50Plus af. Uit een peiling blijkt bovendien dat de achterban van 50Plus maar weinig vertrouwen heeft in Krol, tegen wie ook een rechtszaak loopt over subsidiegeld dat zou zijn verdwenen in zijn tijd als baas van de Gaykrant.

"Europa is in het hart getroffen" - Premier Mark Rutte

De aanslagen in Brussel, waarbij 32 mensen om het leven kwamen en zo'n 340 mensen gewond raakten, zorgden overal ter wereld voor geschokte reacties.

Premier Mark Rutte sprak van "moord met voorbedachte rade" en "opnieuw een rechtstreekse aanval op onze vrijheid, op onze veiligheid, op onze manier van leven."

"We moeten niet voor elke poep en scheet een referendum organiseren. Dan wordt de democratie een grapje" - Jan Roos

2016 was ook het jaar van het Oekraïne-referendum, waarbij een meerderheid van de stemmers een negatief advies gaf aan het nog te ratificeren associatieverdrag met het oost-Europese land. De opkomst lag met 32 procent laag, maar alsnog boven de noodzakelijke grens van 30 procent.

Journalist en initiatiefnemer van het referendum Jan Roos (en later fractievoorzitter van VNL) zei na zijn succes dat hij niet vond dat er nu overal een referendum voor moet worden georganiseerd.

Opvallend genoeg werd er later door een andere initiatiefnemer van het referendum een politieke partij opgericht die het wel mogelijk wil maken om de bevolking over élk wetsvoorstel te laten stemmen.

"Wij geloven erin dat jij wijs en verstandig genoeg bent om door dit spel heen te prikken. Trap er dus niet in!” - Tunahan Kuzu (DENK)

PvdA-afsplitsing DENK timmerde gedurende 2016 flink aan de weg, en ontlokte een hoop reacties met een filmpje waarin zij waarschuwden voor de macht van de media: "Trap er niet in!", aldus DENK-voorman Kuzu.

Later haalde DENK het nieuws door bedreigingen en racistische filmpjes aan het adres van kandidaat-lid Sylvana Simons, die hiervoor persoonlijke beveiliging kreeg toegewezen. In december koos Simons er voor om DENK te verlaten, en haar eigen partij te beginnen.

"Het is heel moeilijk om vertrouwen te houden in een minister wanneer je keer op keer ziet dat er achteraf toch net weer iets meer blijkt te zijn dan hij aanvankelijk beweerde" - Liesbeth van Tongeren (GroenLinks)

Minister van Justitie Ard van der Steur kwam dit jaar meerdere malen onder vuur te liggen omdat hij de Kamer verkeerd informeerde.

In september betrof het de vervroegde vrijlating van Volkert van der G., de moordenaar van Pim Fortuyn. Volgens Van der Steur was de psychische begeleiding - die Van der G. krijgt als voorwaarde van zijn vrijlating - geen 'verkooppraatje' naar hem toe. Uit een geluidsfragment in handen van de advocaat van Van Der G., zou echter blijken dat de begeleiding wel degelijk 'voor de bühne' was.

Het was niet de eerste keer. Van der Steur maakte al driemaal eerder excuses aan de kamer voor verkeerde informatie.

"Mijn primaire gevoel is: lazer zelf op. Ga zelf terug naar Turkije. Pleurt op zou ik in plat Haags zeggen" - Premier Mark Rutte

Premier Mark Rutte was dit jaar één van de zes gasten in het VPRO-programma Zomergasten. Rutte praatte onder meer over zijn familie, zijn jeugd en zijn liefdesleven, maar het was vooral zijn uitspraak over Turkse demonstranten die het nieuws haalde.

Rutte kreeg niet alleen de wind van voren in de Kamer ("premier-onwaardig", vond GroenLinks-leider Jesse Klaver), maar zelfs uit Ankara.

“We staan klaar als een fitte bokser om het Nederlands belang centraal te stellen” - Premier Mark Rutte

Een van de grootste politieke klappen was het besluit van het Verenigd Koninkrijk om te vertrekken uit de Europese Unie.

Premier Mark Rutte, die altijd een goede band heeft gehad met de inmiddels vertrokken Britse premier David Cameron, bleef in eerste instantie voorzichtig in zijn reactie.

Later sloten de resterende 27 EU-landen echter de gelederen, inclusief Rutte. Hij beloofde het Nederlands belang voorop te stellen bij de Brexit-onderhandelingen, en dat betekent volgens hem dat er "niet geshopt" mag worden in de Europese afspraken. Het is alles of niets, aldus de premier.

"Het is heel bijzonder dat de staatssecretaris van belastingzaken de Belastingdienst onder curatele stelt, want wie is er nu eigenlijk verantwoordelijk voor die Belastingdienst? Dat is hij zelf" - Pieter Omtzigt (CDA)

Net als een groot aantal van zijn voorgangers, kwam staatssecretaris Eric Wiebes van Financiën onder vuur te liggen om 'hoofdpijndossier Belastingdienst'.

Wiebes besloot in oktober de fiscus strenger in de gaten te gaan houden omdat een afvloeiingsregeling fors uit de hand was gelopen. Onbegrijpelijk, vond de oppositie, omdat Wiebes immers zelf verantwoordelijk is voor de Belastingdienst. De kritiek was fors, maar Wiebes mocht uiteindelijk blijven.

"Als je dingen wil veranderen, doe dat dan geleidelijk. Niet op de manier waarop RTL het doet. Daarmee vermoord je het Sinterklaasfeest" - VVD-fractievoorzitter Halbe Zijlstra

Toen RTL dit jaar besloot om Zwarte Piet in de ban te doen, in ruil voor een 'roetveegpiet', zorgde dat voor felle reacties enerzijds en gejuich anderzijds.

Halbe Zijlstra pakte zijn kans - dacht hij - en sprong met gestrekt been het debat in. Dat zorgde ook weer voor de nodige kritiek, en sindsdien lijkt de VVD zich een stuk stiller te houden over het Sinterklaasfeest.

"Wat de Amerikanen kunnen, dat kunnen wij ook. En daarom zal dat zeker een enorme stimulans zijn voor partijen als de mijne om hiermee door te gaan" - Geert Wilders

De overwinning van Trump kwam voor velen een verrassing, en voor veruit de meeste Nederlandse politici was dat ook een onaangename verrassing.

Niet voor Geert Wilders, Trump-fan van het eerste uur. Als Trump het kan, kan ik het ook, aldus Wilders.

"Ook voor een politicus is vrijheid van meningsuiting begrensd, dit is geen politiek proces" - Voorzitter van de rechtbank Hendrik Steenhuis

Geert Wilders heeft er in de aanloop (en daarna) naar de rechtszaak over zijn "minder Marokkanen"-uitspraak alles aan gedaan om duidelijk te maken dat hij dit een 'politiek proces' vindt.

Toen Wilders uiteindelijk schuldig werd bevonden - zonder straf - kreeg Wilders nog een extra veeg uit de pan van de rechtbank. Zijn uitspraken over de rechtbank waren "een volksvertegenwoordiger onwaardig".